
Na czym polega metoda Montessori? Wady i zalety pedagogiki Montessori
Choć Maria Montessori żyła ponad 150 lat temu, opracowany przez nią system wychowania jest nie tylko wciąż aktualny, ale w ostatnich latach zyskuje coraz większą popularność. Z dorobku tej włoskiej edukatorki czerpią nauczyciele, pedagodzy i rodzice na całym świecie, którym przyświeca jeden cel: wspierać dziecko w rozwoju. Czym zatem jest pedagogika Montessori określana też jako metoda Montessori? I co ją wyróżnia? Filozofię pedagogiki montessoriańskiej przybliżamy w poniższym artykule.
Metoda Montessori – na czym polega?
W dużym uproszczeniu metoda Montessori zakłada, że dziecko uczy się przez samodzielne odkrywanie świata, a dorosły mu w tym towarzyszy – nie narzuca. Aby zrozumieć na czym polega ta pedagogika, warto na początek poznać jej autorkę – lekarkę z Włoch.
Pierwsza kobieta we Włoszech, która ukończyła studia medyczne, doktorka psychiatrii, pedagożka i antropolożka – Maria Montessori, bo o niej mowa, to twórczyni nowatorskiego systemu wychowania. Przez ponad 50 lat pracowała z dziećmi, wspierając je w naturalnym rozwoju. Swoją metodę opracowała na podstawie doświadczeń i obserwacji dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Prowadziła przedszkole dla dzieci ubogich w jednej z rzymskich dzielnic, którego sukces spotkał się z niesamowitym rozgłosem nie tylko we Włoszech, ale i na całym świecie – przybywały tu tłumy pedagogów zainteresowanych opracowaną przez Montessorii metodą.
Maria Montessori w centrum stawiała dziecko, traktując je jako pełnoprawną i pełnowartościową istotę ludzką. Jej intencją było pomaganie i wspieranie dzieci w rozwoju, w atmosferze pełnej miłości i szacunku. Uważała, że zadaniem dorosłego jest podążanie za dzieckiem – niczego nie narzucając, ale proponując, objaśniając i dając przykład. Maria Montessori dostrzegła w dziecku to, czego nie widział wcześniej żaden dorosły – zdolność do decydowania o sobie, do bycia samodzielnym i kompetentnym.
Metoda wychowania Montessori to pełne uważności, obserwowanie i rozpoznawanie potrzeb i zainteresowań dziecka. Tylko tak, zdaniem Montessori, można je naprawdę poznać i zrozumieć. Dziecko z kolei poprzez obserwację dorosłego uczy się dbać o własne otoczenie i naturę. Dlatego dziecko i dorosły to osoby, które wzajemnie na siebie oddziałują, i które powinny współistnieć w harmonii. Pedagogika Montessori znacznie różni się od wcześniejszego podejście do rozwoju dziecka.
Montessori – metoda nauczania
Pedagogika Montessori wymaga zupełnie innego, świeżego spojrzenia na relacje dziecko-dorosły. Postawa nauczyciela winna być pełna skromności, miłości i szacunku. Ma umożliwić dziecku dążenie do bycia samodzielnym – bowiem jego osobowość rozkwita poprzez intensywną pracę wewnętrzną. Zdaniem Montessori rozwijanie samodzielności jest fundamentem poczucia własnej wartości, dlatego ważne, by dorosły asekuracyjnie nie wyręczał dziecka i pomagał tylko wtedy, kiedy dziecko tego naprawdę potrzebuje. Kwintesencja metody zawiera się w często cytowanym za Montessori zdaniu: “Pomóż mi zrobić to samemu”. Dziecko rodzi się wolne i ma prawo samodzielnie dokonywać wyborów, a naszym zadaniem jest wspieranie go w osiąganiu niezależności. Montessori podkreśla również, że dziecko uczy się tego, co je w danej chwili interesuje, poprzez spontaniczną aktywność i chłonie świat poprzez zmysły – aby zapamiętać musi dotknąć, poczuć i doświadczyć.
Metoda Marii Montessori a inne szkoły
Podejście Marii Montessori diametralnie różni się od tego prezentowanego przez tradycyjną edukację i szkołę konwencjonalną, w której to nauczyciel stoi przed uczniami i prezentuje to, czego powinni się nauczyć. W modelu nauczania zaproponowanym przez Montessori – edukacja każdorazowo przebiega w sposób zindywidualizowany, uwzględniając wyjątkowe zainteresowania dziecka i tempo jego rozwoju. Dzieci pracują w grupach mieszanych wiekowo. I tak na przykład jedna grupa przedszkolna liczy maluchy od 2,5 lat do 6 roku życia. Dzięki temu dzieci starsze modelują zachowania młodszych – mogą im pomagać, utrwalając w ten sposób zdobyte umiejętności. Natomiast dzieci młodsze uczą się poprzez obserwację starszych kolegów i koleżanek.
Metoda Montessori – wady i zalety
Dzieci wychowane w duchu Montessori są pewne siebie, świadome swoich mocnych i słabych stron, ambitne i ciekawe świata. Z biegiem lat wyrastają na śmiałych, empatycznych i przepełnionych miłością do świata dorosłych. To ogromne zalety, które niesie za sobą edukacja zgodna z modelem montessoriańskim. Niestety edukacja metodą Montessori odbywa się wyłącznie w niepublicznych placówkach i jest alternatywnie realizowanym, kosztownym sposobem edukacji. Mimo że metoda w ostatnich latach wciąż zdobywa szerokie rzesze zwolenników, powstaje coraz więcej placówek pracujących w ten sposób, to dostęp do tego rodzaju edukacji alternatywnej może być nadal utrudniony.
Zasady Montessori w domu? Podpowiadamy, co możesz zrobić
Włoska edukatorka w swoich tekstach niejednokrotnie podkreśla, że rolą edukacji nie jest wypełnianie dziecka wiadomościami, lecz pielęgnowanie jego naturalnego głodu wiedzy, wspieranie dzieci w samodzielnej eksploracji świata. Dlatego założenia montessoriańskiej filozofii można przenieść na grunt codziennego życia domowego. A wspierające warunki do rozwoju możemy zapewnić już noworodkowi aranżując odpowiednią, estetyczną, zapraszającą do dokonywania samodzielnych odkryć przestrzeń.
Aby od samego od urodzenia towarzyszyć dziecku zgodnie z metodą, postaw na poznanie naturalnego rytmu dziecka i pozwól na samodzielne badanie otoczenia. W okresie noworodkowym szczególnie zadbaj o spokój, dziecko pielęgnuj delikatnie, ze szczególną uwagą i szacunkiem. W początkowej fazie życia dziecko jest w pełni zależne od dorosłych, chociażby w aspekcie pielęgnacji, karmienia, zmieniania pieluch, czy przenoszenia z miejsca na miejsce. Ale to już w pierwszym roku jego życia zmienia się diametralnie – dziecko przechodzi od zależności, przez współpracę do niezależności – dosłownie i metaforycznie – stawiając u schyłku pierwszego roku pierwsze samodzielne kroki.
Jak zadbać o otoczenie w metodzie Montessori?
Przygotowane otoczenie to takie, które sprzyja uczeniu się. Wraz z rozwojem malucha wprowadzamy w nim stosowne zmiany. Na otoczenie warto patrzeć z perspektywy niemowlęcia – zastanów się nad tym, co widzi Twoja pociecha, gdy leży w łóżeczku i w każdym innym miejscu. I co oferuje mu przestrzeń, w której przebywa. Otaczaj dziecko ładnymi, estetycznymi przedmiotami, unikając ich nadmiaru. Możesz postawić na plakat na ścianie, który skupi wzrok malca albo na zabawkę zawieszoną nad łóżeczkiem. Jeśli w zasięgu wzroku i ręki malucha umieszczasz zabawki sensoryczne dla dzieci, pozwól na ich samodzielne poznawanie – nie potrząsaj intensywnie przed oczami malca, nie wkładaj usilnie do rączki, lecz podaruj swojemu dziecku czas na obcowanie z przedmiotem. Pamiętaj – niemowlę wcale nie potrzebuje być zabawiane przez dorosłego przez cały czas.
Zadbaj o to, by przestrzeń starszego malucha była mu przyjazna – półki znajdowały się na jego wysokości, a zabawki były w zasięgu ręki. Zachowaj porządek, wyeksponuj przedmioty (zabawki dla dzieci lepiej umieszczać na półce, niż wrzucać wszystkie do jednego wielkiego pojemnika) i pozbądź się tych zniszczonych i niekompletnych. W metodzie Montessori preferowane są również naturalne materiały. Małe dzieci poznają świat wszystkimi zmysłami – drewno jest przyjemne w dotyku i bezpieczne w kontakcie z ustami. Waga drewnianych zabawek ma związek z wielkością przedmiotów. Cechuje je wyjątkowa estetyka i trwałość. Postaw więc na zabawki drewniane dla dzieci.
Zabawy Montessori dla niemowląt i starszych dzieci
Przygotowaliśmy propozycje prostych zabaw zgodnych z metodą Marii Montessori, które możesz wykorzystać w domu.
- Jeszcze przed ukończeniem pierwszego roku życia dzieci chętnie nakładają obręcze na palik, a starsze wkładają je w odpowiedniej kolejności. Wieża do układania sprawdzi się tutaj idealnie.
- Dziecko uczy się wkładania przedmiotu do pojemnika i zaczyna rozumieć zasadę stałości. Pomocne będą drewniane kulki, które dziecko może wkładać do pudełka albo sorter kształtów, który pozwoli dopasować bryły do odpowiednich otworów.
- Wkładanie monet do skarbonki to kolejny poziom doskonałego treningu zręczności.
- Do sortowania przedmiotów pod względem koloru, kształtu i wielkości możesz wykorzystać wspólnie znalezione w domu lub na dworze przedmioty, np. guziki, kamienie, klamerki itd. Włóż wszystko do jednego pojemnika, a kilka mniejszych pozostaw do sortowania.
- Do woreczka włóż kilka różnych, łatwych do odróżnienia przedmiotów o różnych wielkościach i materiałach, np. piłeczkę, klucz, łyżeczkę i pozwól dziecku zgadywać, co wyczuwa.
- Układanki z uchwytami do dopasowywania kształtów doskonalących dodatkowo motorykę małą to zadanie idealne dla rocznych dzieci. Później wybierz klasyczne puzzle, których trudność różnicuje ilość elementów.
- Domowe muzykowanie doskonale wspiera rozwój, ale pamiętaj – to nie nauka gry na instrumentach, lecz naśladowanie rytmu, zabawy typu “start-stop” i dużo radości. Szukasz inspiracji – sprawdź zabawki muzyczne.
- W zajęciach artystycznych proces jest ważniejszy od rezultatu – wyposaż swoje dziecko w akcesoria plastyczne i zapewnij mu aktywności twórcze, np. rysowanie kredkami, malowanie akwarelami, rysowanie kredą, klejenie z ciastoliny. To całe bogactwo doświadczeń i możliwość ekspresji. W ten sposób będziesz rozwijać dziecięcą wrażliwość na sztukę.
- Do dyspozycji masz też całe mnóstwo aktywności domowych związanych z życiem codziennym. Dzieci chętnie w nich uczestniczą i nie postrzegają ich jako obowiązki! Możecie wspólnie dbać o rośliny, sprzątać i przygotowywać posiłki. Pozwól dziecku smarować chleb masłem, zmiatać, ścierać kurz, wkładać zakupy do koszyka w supermarkecie i nakrywać do stołu. To zadania, które pozwalają zdobywać praktyczne umiejętności, doskonalić niezależność i sprawiają dzieciom mnóstwo frajdy.
- Chcesz więcej inspiracji dotyczących metody Marii Montessori? Sprawdź dostępne w naszym sklepie zabawki montessori.
Zabawki Montessori w sklepie kurka chmurka
Dzieci to odkrywcy z natury, a możliwość towarzyszenia im w eksploracji świata może być dla nas dorosłych niesamowitym doświadczeniem. Możesz wejść w rolę dziecięcego przewodnika i pozwolić maluchowi na samodzielne poznawanie i doświadczanie. Metoda Montessori jest dostępna dla każdego rodzica i opiekuna – warto zadać o to, aby jej elementy włączać w domu na co dzień. Naszym celem jest natomiast wspieranie rozwoju dzieci już od urodzenia, dlatego asortyment, który prezentujemy odpowiada na wszystkie potrzeby maluchów do 3 roku życia. Poznaj nasz sklep dla dzieci i zadbaj o harmonijny rozwój Twojej pociechy.